Project: Watermolenlandschappen
Eeuwenlang hebben watermolens invloed gehad op het landschap van de beekdalen in Brabant. Met de mechanisering van het waterbeheer is het gebruik van en kennis over watermolenlandschappen grotendeels verdwenen. In dit project worden historische watermolens weer ingezet voor de waterbuffering en -berging in het beekdal van de Dommel.
Verloren gegane kennis terughalen
Het beekdallandschap werd lange tijd gezien als een natuurlijk gevormd landschap. Watermolens hebben echter veel invloed gehad op de ontwikkeling van het beekdal, de dorpen en steden. Ze hadden een sterke invloed op het landgebruik stroomopwaarts van de molen. Doordat veel molens zijn verdwenen en de bestaande vaak minder hoog stuwen, is die invloed op de meeste plaatsen verloren gegaan en daarmee ook de kennis over de werking van het systeem.
In gebiedsprocessen in de beekdalen wordt in deze tijd nauwelijks rekening gehouden met de potentie van historische watermolens voor klimaatoplossingen. Die worden meestal slechts beschouwd als een monument dat in stand gehouden moet worden, zonder dat men oog heeft voor haar functie in het landschap en het waterbergingspotentieel.
Natter landschap
Het project bestaat uit drie concrete inrichtingsprojecten rond watermolens waarmee waterconservering en -berging in ten minste 300 – 400 hectare waardevol beeklandschap wordt gerealiseerd. Dat draagt fors bij aan klimaatadaptatie. In natte perioden ontstaat extra ruimte voor waterberging. In droge perioden kunnen watermolenlandschappen door flexibele peilverhoging water langer vasthouden. Dat voorkomt verdroging van natuur- en landbouwgronden én draagt bij aan het voorkomen van wateroverlast benedenstrooms. Op veel plekken slingeren de Brabantse beken door een verstedelijkt gebied. De ontwikkeling van nattere molenlandschappen op die plekken draagt ook bij aan het verminderen van hittestress. De inrichtingsprojecten sluiten aan op of maken gebruik van lopende initiatieven en gebiedsprocessen. Dit zorgt voor een effectieve aanpak waarbij zoveel mogelijk impact wordt gemaakt.
Groeiende aandacht
Binnen het project zelf ligt veel nadruk op leren en kennis uitwisselen, want de resultaten van de drie uitvoeringsprojecten vullen elkaar aan. In wisselende omstandigheden en met verschillende (technische) ontwerp- en onderzoeksvragen wordt ervaring opgedaan.
Naast de uitvoeringsprojecten zijn er nog circa vijf projecten waar het concept ‘watermolenlandschap’ wordt uitgediept en op ontwerpende wijze wordt onderzocht. De resultaten worden breder gedeeld in Brabant, zelfs buiten de provincie en in België, want groeiende aandacht is voor het 'klimaatadaptatiepotentieel' van watermolen-landschappen.
