Terugblik Kennissessie op Vakbeurs Monument over erfgoed- én natuurinclusief ontwikkelen
Voor de derde keer deed het Programma Erfgoed Deal mee aan het Kennisprogramma van vakbeurs MONUMENT. In deze editie trokken we samen op met de Gemeente Amsterdam en ontwikkelaar BOEi om aandacht te vragen voor natuurinclusieve monumentenzorg en erfgoedinclusieve gebiedsontwikkeling.
Vanuit het programma Erfgoed Deal verzorgde de gemeente Venlo een presentatie over de ontwikkeling van het voormalig Kazerneterrein. Uit alle drie de presentaties bleek hoe een ‘holistische visie’ op monumentenzorg de maatschappelijke relevantie van erfgoed aanzienlijk vergroot.
Natuurinclusieve Monumentenzorg
Baeda Al Zamily van de gemeente Amsterdam ging dieper in op het proces om tot een handreiking Natuurinclusieve Monumentenzorg te komen. Bij nieuwbouw bestaat volgens haar al voldoende aandacht voor natuurinclusief bouwen, maar voor oude historische gebouwen ontbreekt deze kennis. Om deze leemte op te vullen, gingen Amsterdamse ecologen en monumentenzorgers met elkaar in gesprek om zodoende meer van elkaars vakgebied te begrijpen.
Uit haar presentatie bleek dat er meer mogelijk is dan je op het eerste oog zou denken. Maar Baeda gaf ook aan dat er nog wel weerstand is bij haar collega’s om ‘natuurinclusief restaureren’ in beleidsregels te gieten. Voorlopig blijft het dan ook bij inspireren en kansen laten zien hoe erfgoedzorg kan bijdragen aan ecologie en biodiversiteit. Maar de eerste stap is gezet!
Verder dan alleen inspireren
Rosanne Bruinsma gaf in haar presentatie aan dat ontwikkelaar BOEi verder wil gaan dan alleen inspireren, maar dat thema’s als klimaatadaptatie en biodiversiteit daarvoor wel vaste waarden moeten worden binnen ontwikkelstrategieën, inclusief financieringsmodellen. BOEi voelt een maatschappelijke verantwoordelijkheid om verder te kijken dan alleen het behouden van oude gebouwen, maar ook voor het creëren van een gezonde en fijne leefomgeving, zowel voor de mens als voor de natuur.
Dat voelt de ontwikkelaar verder ook vanuit de overtuiging dat toekomstbestendige woon- en werkmilieus klimaatrobuust dienen te zijn en goed moeten aansluiten op de natuur en water in de omgeving. Uiteindelijk is het mee-ontwerpen van zulke maatregelen kostenefficiënter en mooier dan later tijdens of na de bouw moeten toevoegen.
Van kazerne tot erfgoedinclusieve woonwijk
Ernst-Jan van Langh, projectmanager voor de gemeente Venlo gaf een kijkje in de keuken van een complex en jarenlang durende herontwikkeling van de voormalige Frederik Hendrikkazerne tot erfgoedinclusieve woonwijk. Uiteindelijk bleek het plan waarbij het meeste van het aanwezige erfgoed wordt behouden ook het meest realistische te zijn. Oude kazernegebouwen worden herbestemd en relicten van het oude fort worden de dragers van de stedenbouwkundige opzet van de wijk. De openbare ruimte wordt als het ware gedragen door de fort-structuur en historische elementen.
De fortgracht, poterne, aardewallen en voormalige appelplaats krijgen nieuwe functies en worden straks benut voor waterretentie, entree tot de wijk, toevoegen van groen en centrale ontmoetingsplaats. In plaats van verkeer en parkeren leidend te maken, bepalen zichtassen en de historische contouren van het fort welke keuzes er gemaakt worden voor de inrichting van de openbare ruimte. Ook hier leidde een integrale (holistische) kijk op erfgoed - die verder ging dan alleen behouden van oude gebouwen – tot een grotere maatschappelijke relevantie en inzetbaarheid van erfgoed en monumenten.
De sessie werd afgesloten met een Q&A en vraaggesprek met de zaal. In tegenstelling tot onze verwachting zagen de aanwezige erfgoedambtenaren/professionals weinig tot geen bezwaren om natuurinclusieve en klimaatadaptieve monumentenzorg te verankeren in beleid en richtlijnen. Ook bleek dat erfgoed steeds beter aan tafel schuift bij grotere gebiedsprocessen, maar om de kansen die erfgoed biedt voor klimaatadaptatie of verduurzaming ook daadwerkelijk te kunnen verzilveren, je niet zonder een daadkrachtige overheid kunt die de markt uitdaagt om meer te doen met erfgoed dan alleen bewaren.