Erfgoed als smeermiddel: het project 'Een Nieuwe Tijd' trapt af
Weblogberichten
Ook in crisistijd gaat de Erfgoed Deal door. Want erfgoed, en de verhalen die daarbij horen, bieden ons houvast. Met alle projecten die in de eerste ronde zijn gestart organiseren we een aftrap. In Neede hadden we nog de mogelijkheid om een ontmoeting te organiseren, voordat de Corona crisis uitbrak. Een uniek moment, zo blijkt achteraf. Lees hier een impressie van onze netwerker Jephta Dullaart over 'Een Nieuwe Tijd', een inspirerend initiatief om de karakteristieken van de wederopbouw in de Achterhoek niet alleen te behouden in een veranderende omgeving, maar vooral ook te koesteren.
Erfgoed als smeermiddel
Als je fietsslot moeilijk opengaat, doet een paar druppeltjes smeerolie wonderen. Iets soortgelijks hebben elf gemeenten uit de Achterhoek bedacht voor de Wederopbouwwijken in hun regio. Het project Een Nieuwe Tijd brengt bewoners, bestuurders en woningcorporaties bijeen rondom het gedachtengoed, de verhalen en de waardevolle ruimtelijke karakteristieken van de wijken uit de jaren ’50 en ’60.
Koesteren
In de Achterhoek leren deze groepen nu om hun Wederopbouwerfgoed te koesteren en om gezamenlijk de leefbaarheid in de wijken te verbeteren. Een Nieuwe Tijd gebruikt erfgoed als smeermiddel om vastgelopen of complexe vraagstukken in andere beleidsdomeinen vlot te trekken of soepeler te laten verlopen. Een Nieuwe Tijd heeft het koesteren van minder toegankelijk erfgoed tot kunst verheven. Omdat dit navolging verdient, is het project opgenomen in het eerste Uitvoeringsprogramma van de Erfgoed Deal. Zo kan een aantal concrete initiatieven worden uitgevoerd en zijn er middelen beschikbaar om een methodiek voor succesvolle erfgoedparticipatie op te stellen.
Ingrijpende keuzes
Dit is nodig, want ‘erfgoed als smeermiddel’ vergt een andere manier van monumentenzorg die nog niet overal tussen de oren zit. Behoud van stenen staat niet voorop. Het gaat om inzicht in hoe mensen met elkaar samenleefden en hoe dit besef kan bijdragen aan actuele transitievraagstukken. Het begint met koesteren, maar van daaruit worden keuzes gemaakt. Over een duurzame woonomgeving, zowel in fysiek als sociaal opzicht. Deze innovatieve aanpak biedt kansen voor bewoners en gemeenten elders in het land. Maar liefst 30% van de woningvoorraad in Nederland stamt uit de periode van de Wederopbouw. Nu is de tijd dat corporaties ingrijpende keuzes moeten maken over sloop/nieuwbouw of duurzaam herstel en verbetering.
Behoud van stenen staat niet voorop
Plan van buurtbewoners
Begin maart vond de ‘kick-off’ bijeenkomst plaats van Een Nieuwe Tijd als onderdeel van de Erfgoed Deal. De uitvoerders van het project (Eva ter Braak en Joanne te Winkel van het Gelders Genootschap) kozen voor een toepasselijke locatie: natuurpark Kronenkamp in Neede. Deze voormalige rioolwaterzuivering uit 1957 was jaren geleden aangekocht door de gemeente Berkelland voor woningbouwplannen. De sloopvergunning was afgegeven en toen brak de crisis uit. Een streep door de rekening voor de gemeente, maar bevolkingskrimp bleek ook kansen te bieden. Na jarenlange leegstand kwamen buurtbewoners met een goed plan. De vervallen, maar markante naoorlogse industriële bouwwerken krijgen de aankomende jaren een nieuwe invulling als onderdeel van een 2ha groot natuurpark. Een van de grote filtertanks op het terrein is al vakkundig omgetoverd tot een ontmoetingscentrum. Het vroegere pompgebouw is nu de Tuinwerkplaats voor de natuurvrijwilligers en de ruimte waar wij tijdens de kick-off vergaderden.
Sloopgeld
Plekken als deze illustreren hoe belangrijk lokale buurtinitiatieven zijn geworden voor de instandhouding van erfgoed. Investeren in erfgoed wordt steeds vaker investeren in leefbaarheid en sociale samenhang. De gemeente hielp de buurtbewoners flink op weg door de geplande sloopkosten (en die waren fors door de zware wapening van het beton) in te zetten voor de transformatie van de oude rioolwaterzuivering. Met dit ‘sloopgeld’ kregen zij subsidies los bij de provincie, particuliere fondsen en zelfs in Brussel. Binnen twee jaar heeft de Kronenkamp zijn meerwaarde voor Neede bewezen als plek voor kruisbestuiving en co-creatie op het gebied van sociale samenhang, natuur, erfgoed en cultuur.
In de Achterhoek gebeurt iets moois. En daar gaan we de aankomende jaren meer van horen en zien!
Jephta Dullaart, Netwerker Erfgoed Deal