Project: Du MOment des Monuments
De gemeente Stichtse Vecht wil monumenten toekomstbestendig maken, waarbij comfort en energiebesparing voorop staat. De uitdaging om monumentaal erfgoed te verduurzamen is groot. Zeker voor een gemeente als Stichtse Vecht met een grote rijkdom aan monumenten en historische gebouwen. Met het project ”Du Moment des Monuments” begeleidt de gemeente eigenaren bij het verduurzamen van hun monument. Samen met MooiSticht en de MonumentenWacht Utrecht ontwikkelt zij hiervoor de gemeentelijke DuMo wegwijzer.
Hoe doe je dat, een monument verduurzamen?
“Het kan!” Het vraagt om maatwerk en passende oplossingen per monument.
In de praktijk blijkt dat eigenaren en gemeenten maatwerk lastig vinden. Eigenaren lopen aan tegen ingewikkelde regels, veel verschillende aanbieders en tegenstrijdige communicatie. Gemeenten hebben onvoldoende expertise en mankracht in huis om het vereiste maatwerk te kunnen leveren.
Gemeentelijke DuMo wegwijzer
De gemeentelijke DuMo wegwijzer draagt bij aan het efficiënter en inzichtelijker maken van het gemeentelijke proces. Aan de hand van vijf voorbeeldprojecten wordt in de praktijk getest welke stappen nodig zijn om monumenteigenaren te helpen. De verworven kennis wordt verwerkt in de wegwijzer.
Voorbeeldprojecten
De voorbeeldprojecten zijn drie particuliere woonhuismonumenten en twee gemeentelijke buitenplaatsen:
- grachtenpand aan de Herengracht in Maarssen
- vrijstaande woning in de Dorpsstraat in Loenen
- buitenplaats Vreedenhorst in Vreeland
- buitenplaats Boom en Bosch in Breukelen
- buitenplaats Goudestein in Maarssen
Inspiratie
De particuliere eigenaren zijn enthousiast om te verduurzamen en er valt in de panden veel te verbeteren. Deze eigenaren worden ambassadeurs voor anderen en hun monumenten worden de voorbeeldwoningen. Zij inspireren andere eigenaren.
Totaalaanpak verduurzaming
De buitenplaats Boom en Bosch is een voorbeeld van een ‘totaalaanpak’ voor de verduurzaming van een monument. Het voormalige gemeentehuis van Breukelen is nog altijd door de gemeente in gebruik, maar een duurzame exploitatie voor de toekomst is nog niet bedacht. De opgave is het gebouw te transformeren, beter te benutten en toekomstbestendig te maken om daarmee de waarde van het monument te behouden voor nu en in de toekomst.
Uitdagende monumentale waarden
De andere gemeentelijke buitenplaats Goudestein is het visitekaartje van de gemeente. Goudestein is een klassiek voorbeeld van een historische buitenplaats in de Vechtstreek en hier zetelt al decennialang het gemeentebestuur. De hoge monumentale waarden stellen beperkingen aan de mogelijkheden om te verduurzamen. Hier is het zaak om verbeteringen aan te brengen zonder al te veel overhoop te halen.
Intensieve begeleiding
De eigenaren van de voorbeeldprojecten worden intensief begeleid. Hiervoor werkt de gemeente samen met MooiSticht en de MonumentenWacht, waarbij iedereen werkt vanuit zijn/haar eigen rol en expertise. Dit zijn ook de partijen waarbij eigenaren in de praktijk terecht kunnen. De samenwerkingspartners vinden het zelf ook belangrijk om van dit proces te leren.
Duurzaam monumentenonderzoek
De voorbeeldprojecten laten zien dat de voorbereiding op een goed plan en het maken van de juiste keuzes veel inspanning vraagt. Om monumenteigenaren te helpen, wordt er een duurzaam monumentenonderzoek (DuMo) uitgevoerd. Dit bestaat uit een schouw, een historisch onderzoek gericht op de uitvoering van de duurzaamheidsmaatregelen en een advies voor het treffen van maatregelen.
Eigenaren gebruiken de onderzoeksresultaten voor het opstellen van hun verduurzamingsplan. De vervolgstappen zijn het kiezen van uitvoerders, de voorbereiding van de omgevingsvergunning en de subsidieaanvraag bij de gemeente. De eigenaren dragen zelf een deel van de kosten en zij zorgen voor de openstelling van hun woning.
Al lerende geeft de gemeente invulling aan de gemeentelijke DuMo wegwijzer. Deze bestaat uit de volgende drie onderdelen, opgesteld vanuit de proceskant van de gemeente.
- inspireren: eigenaren enthousiast maken om te kiezen voor verduurzaming en laten zien wat er wél kan.
- informeren en adviseren: zorgen dat eigenaren verder geholpen worden bij vragen en vraag naar ‘advies op maat’.
- de vergunningsaanvraag: de gemeente toetst de vergunningsaanvragen, waarbij eigenaren gebaat zijn als het proces soepel verloopt.
Kennisvermeerdering
Du MOment des Monuments deelt kennis door informatiepakketten, lezingen en workshops te organiseren. En zoekt samenwerking met onderwijsinstellingen en andere gemeenten. In het voorjaar van 2023 verzorgden we een opleidingsmodule voor de opleiding HU Post-bachelor Bouwhistorie en Restauratie met een veldexcursie naar de buitenplaatsen Vreedenhorst en Boom en Bosch.
Op de website van de gemeente vind je tips om aan de slag te gaan met verduurzaming. Ook biedt de gemeente een nieuwe subsidieregeling voor verduurzaming van monumenten.