Project: Pionieren in de Peel
Hoe kan verdergaande aantasting van landschap en ecologie door steeds intensievere landbouw een halt worden toegeroepen? Het initiatief Peel Natuurdorpen (PND) draagt landschapslandbouw naar voren als een van de oplossingen: extensief beheerde en natuurinclusief ingerichte landbouwgronden, die worden gefinancierd door kleinschalige vormen van bewoning toe te staan op landbouwgrond. Zo blijft de leefbaarheid van dit deel van de Peel op peil. Er is dan ook veel lokaal draagvlak voor het project.
Kaalslag
Zonder geschikte alternatieven verdwijnt de melkveehouderij in rap tempo uit het gebied, vooral de voor het landschap zo noodzakelijke kleinere bedrijven. Koeien en grasland (levend erfgoed) maken plaats voor intensieve teelten. Lokale boeren stoppen. Als gevolg daarvan gaat de leefbaarheid in het gebied achteruit. Zij verpachten hun land aan andere boeren en loonwerkers van buiten de Peel, die er met intensieve tuinbouw (grootschalige lelieteelt) en megastallen aan de slag gaan. Dit komt het landschap niet ten goede.
Landschapslandbouw
Dit vormde de aanleiding voor PND om een alternatief te ontwikkelen om te voorkomen dat dit unieke landschap uit de Peel verdwijnt: landschapslandbouw. Dit richt zich op het erfgoedbewust terugbrengen van nieuwe natuur op boerenland. Dit omvat het herintroduceren van elementen zoals houtwallen, heggen, hagen, waterpartijen en kruidenrijk grasland met koeien. Het doel is om cultuurhistorie leidend te laten zijn en daarmee landschaps- en biodiversiteitsherstel te bevorderen.
Er is dan ook serieuze interesse van boeren voor de landschapslandbouw in het project Pionieren in de Peel.
Kleinschalig wonen
Nieuwe natuur op boerenland, zonder afwaardering van grond en onderhoudssubsidie, is niet mogelijk zonder wooncomponent. Toch is slechts 5% per hectare van het landbouwland in de aanpak van PND bedoeld voor ‘wonen’. De te realiseren kleine woonvormen zijn daarmee een middel om de nieuwe natuur haalbaar en betaalbaar te maken. Middels een kwalitatieve verplichting wordt de koppeling tussen nieuwe natuur en aantal huisjes vastgelegd. Beheer vindt plaats volgens de regels van agrarisch natuurvereniging.
Het innovatieve karakter, waarbij het zelfstandige, niet subsidie gedreven verdienmodel "Landschapslandbouw" voor boeren wordt ingericht, verdient een kans om tot concrete uitwerking te komen. De Erfgoed Deal ondersteunt het project door realisatie van inspiratielocatie Heihorst in de gemeente Maashorst. Het wordt dé locatie om de mogelijkheden van landschapslandbouw als nieuw verdienmodel voor boeren in beeld te brengen en te testen. Zo’n locatie is van cruciaal belang om meer agrariërs te overtuigen dat een overstap naar een erfgoedinclusieve bedrijfsvoering mogelijk is.